المیرا اکرمی
صنایع غذایی: سال‌هاست که فعالان و دلسوزان صنعت نان، آزادسازی و یکسان قیمت آرد را تنها راهکار درست برای حل مشکلات صنعت نان می دانند. موضوعی که به رغم وعده و وعیدهای بسیار در دولت‌های مختلف، همچنان مغفول مانده و تاکنون اقدام جدی در رابطه با آن صورت نگرفته است. اگر اقداماتی هم انجام شده یا ادامه نیافته یا طرح کارآمد و جامعی نبوده است. در همین رابطه محمدجواد کرمی، رییس کارگروه آرد و نان معتقد است که تنها نسخه شفابخش صنعت نان، یکسان سازی نرخ آرد است و اگر دولت چهاردهم به دنبال جراحی این حوزه است، باید کار را از همین جا آغاز کند. ماحصل گفت‌و‌گوی ما با این فعال صنعت نان در ادامه از نظرتان می گذرد.
هم اکنون در کشور چه وضعیتی در صنعت نان‌های حجیم و نیمه حجیم حاکم است؟
در حال حاضر نزدیک به ۹۰ درصد تولید نان در کشور ما به صورت سنتی است و تقریبا در کل کشور ۱۰ درصد و در استان تهران، حدود ۲۰ درصد تولید نان حجیم و صنعتی داریم. در برنامه پنجم توسعه قرار بود که سهم بازار نان‌های حجیم و نیمه حجیم به عدد ۴۰ درصد برسد ولی متاسفانه این موضوع محقق نشده که دلایل بسیار زیادی داشته است. یکی از دلایل اصلی آن تناقضی است که در قیمت آرد نانوایان وجود دارد که روی قیمت نان تاثیر می گذارد و در نتیجه مردم، نان گرم ارزان را به نان بسته‌بندی ترجیح می دهند.
سال‌هاست که از بحث یکسان سازی و آزادسازی قیمت آرد صحبت می‌شود ولی گویی موانعی وجود دارد و سنگ‌اندازی‌هایی بوده است که این اتفاق رخ ندهد. این موانع چیست و در این رابطه چه انتظاری از دولت چهاردهم دارید؟
اگر بخواهیم برای مجموعه آرد و نان کشور نسخه شفابخشی بنویسیم، تنها نسخه ای که وجود دارد، یکسان سازی نرخ آرد است. در سال زراعی جاری، دولت گندم را 17 هزار و 500 تومان از کشاورزان خریداری می کرد که با هزینه‌های تبعی 18 هزار و 500 تومان برای دولت تمام می شد و برای سال زراعی پیش رو هم، قیمت 20 هزار و 500 تومان در نظر گرفته شده است که با هزینه تبعی تقریبا ۲۲ هزار تومان برای دولت تمام خواهد شد. نکته اینجاست که با توجه به مشکلات موجود در بخش بودجه، با مشکلات بسیاری این محصول از کشاورزان خریداری می شود و عدم توانایی دولت در پرداخت به موقع مطالبات گندم کاران، موضوع دیگری است که همواره شاهد بروز آن هستیم. با این وجود، پس از خریداری گندم از کشاورزان، دولت آن را به قیمت زیر هزار تومان یعنی به دو قیمت ۶۶۵ و ۹۰۰ تومان و برای صنف و صنعت به قیمت ۱۲ هزار تومان عرضه می‌کند.
این تفاوت قیمت، اتفاقات بسیاری را رقم می‌زند و قاعدتا زمانی که گندم 17 هزار و 500 تومانی، به قیمت ۶۶۵ تومان به فروش برسد، در آن رانت و فساد به وجود می آید. بنابراین راه حل اصلاح این روش، یکسان سازی قیمت گندم برای کلیه صنایع اعم از نان خبازی، نان صنعتی، نان‌های حجیم صنف و صنعت، صنعت ماکارونی و قنادی‌ها است. زمانی که آرد با یک قیمت عرضه شود، فضا برای رقابت به وجود می آید که رقابت هم موجب ارتقای کیفیت می‌شود. از همین رو تا زمانی که رقابت اتفاق نیافتد، خبری از کیفیت نخواهد بود.
اگر صنعت آرد و نان را یک سه ضلعی ببینیم که یک ضلع آن، دولت؛ یک ضلع آن، مردم و یک ضلع آن تولید کنندگان باشند، هیچ کدام از این سه ضلع از شرایط فعلی رضایت و این در حالی است که دولت نزدیک به ۲۴۰ هزار میلیارد تومان، یارانه نان پرداخت می‌کند که یارانه بسیار سنگینی است اما متاسفانه شرایط مطلوبی که دولت به دنبال آن است، تحقق نمی یابد و دلیل آن فسادهایی است که در این حوزه وجود دارد.
بنابراین اگر بخواهیم این شرایط را اصلاح کنیم، تنها راه آن آزادسازی و یکسان سازی نرخ آرد است و جالب است که این تجربه را در سال ۸۹ لمس کردیم و زمانی که هدفمندی اتفاق افتاد و پول را به حساب مردم واریز کردند و فضا رقابتی شد، شاهد بالا رفتن کیفیت، کاهش دورریز نان و حذف انحصار و رانت در این حوزه بودیم ولی متاسفانه در سال‌های بعد که باید اصلاح قیمت‌ها هر سال انجام می‌شد و یارانه مردم هر سال، افزایش می‌یافت، متاسفانه شاهد این اتفاق نبودیم.
از همین رو اعتقاد دارم که اگر طبق تاکید مسعود پزشکیان، دولت چهاردهم مصمم به اجرای عدالت باشد، هیچ بخشی واجب‌تر و مهم‌تر از نان نیست. به نظر من در حال حاضر اولویت بخش نان از بنزین هم بیشتر است؛ بنابراین دولت چهاردهم باید در این حوزه سریع تر وارد شود. اگر دولت چهاردهم به دنبال این است که اقدام مثبتی در زمینه بخش آرد و نان از خود باقی بگذارد، باید یک جراحی بزرگ را در این حوزه رقم بزند.
به غیر از موردی که راجع به آن صحبت کردید، صنعت نان‌های حجیم و نیمه حجیم با چه چالش‌ها و مشکلات دیگری مواجه است؟
در حال حاضر بخش نان دچار آسیب‌ها و مشکلات بسیاری است که یکی از آنها همین سامانه «نانینو» است که در دولت سیزدهم ایجاد شد که در واقع تلاشی برای هوشمندسازی صنعت آرد و نان بود، اما در نهایت اتفاقی که افتاد، فقط این بود که مسئولان متوجه شدند هر فرد با یک کد ملی، چند عدد نان می‌خرد. این در حالی است که بابت اجرای این طرح، حدود ۸۰۰ میلیارد تومان هزینه شد ولی در نهایت بازدهی لازم را نداشت. فعالان و دلسوزان صنعت نان از همان ابتدا، اشتباه بودن این مسیر را گوشزد کردند اما مسئولان وقت، به حرف ما گوش نکردند و حرف افرادی که در دانشگاه بودند و طرحی را ارایه داده بودند، قبول کردند و هر چند برای نانوایی‌ها و مردم نانی در نیامد، ولی آقایانی که این طرح را آورده بودند، صاحب بخش‌های مالی خوبی شدند و در نهایت امروز شاهد هستیم که این طرح با شکست مواجه شده است. بنابراین یکی از دغدغه‌های دولت چهاردهم، باید اصلاح این امور باشد و این اصلاح هم فقط و فقط با یکسان سازی قیمت آرد و نان و پرداخت یارانه مستقیم به مردم اتفاق می‌افتد و هیچ راه دیگری ندارد.
نظر شما در مورد نمایشگاه صنعت غلات، آرد و نان و نقاط ضعف و قوت این رویداد چیست؟
برگزاری نمایشگاه، موجب حرکت رو به جلوی صنعت و نوآوری می شود، ولی نمایشگاه صنعت نان یک اشکال اصلی دارد که اجازه نمی‌دهیم کشورهای برتر دنیا که در این حوزه حرفی برای گفتن دارند، ورود پیدا کنند. کیفیت تولید داخلی زمانی ارتقا می یابد و زمانی حرفی برای گفتن خواهد داشت که رقیب داشته باشد. در صنعت ماشین سازی از آنجا که اجازه نداده‌ایم رقبا بیایند و تحریم‌ها هم مزید علت شده است، آنطور که باید و شاید نتوانسته‌ایم پیشرفت کنیم. البته اقدامات ماشین سازان داخلی در شرایط تحریمی واقعا قابل تقدیر است ولی شرایط تحریمی و شرایط داخلی، مانع از حضور کشورهای اروپایی و کشورهای پیشرفته و صاحب سبک در این صنعت در کشورمان شده است. امکان حضور این کشورها در صنعت ماشین سازی صنعت آرد و نان، می‌تواند اتفاقات خوبی را در این حوزه برای کشورمان رقم بزند و بین تولید کنندگان مواد اولیه و ماشین آلات، رقابت به وجود بیاورد.
نقطه ضعف دیگر رویکرد و نگاه مسئولان برگزاری نمایشگاه «ایبکس» است؛ تا زمانی که دیدگاه مسئولان برگزاری این است که صرف وجود 2 یا 3 سالن، کفایت می کند، شاهد اتفاق خوبی در این رویداد نخواهیم بود. همه اینها موجب شده که به رغم گذشت چندین سال از عمر این نمایشگاه، هیچ تغییری در تعداد سالن‌ها و متراژ اتفاق نیفتاده است. امیدوارم که شاهد تغییر رویکرد مدیران برگزاری نمایشگاه صنعت نان باشیم.
