صنایع غذایی: برخی ندانم کاری ها و رانت بازی ها در اعطای مجوز واردات برنج و نحوه تخصیص ارز و ثبت سفارش های سوال برانگیز، موجب ایجاد تلاطم در بازار این کالای اساسی و اعتراض گسترده واردکنندگان برنج و سردرگمی مردم شده است.
اطلاعات کسب شده حاکی از آن است که وزارت جهاد کشاورزی اقدام به ثبت سفارش ویژه برای افرادی خاص می کند که حالا این موضوع در مورد برنج بسیار پررنگ شده است؛ به طوری که بازار برنج را به آشفته بازاری توام با کمبود و گرانی برای مردم از یک سو و رانت و سودجویی برای عده ای خاص، از سوی دیگر کرده است.
در قضیه چای دبش که فقط چند صباحی از آن می گذرد، سهمیه واردات تنها به یک نفر اختصاص یافت و حالا مسایل پیش آمده در خصوص تخصیص ارز و اعطای مجوز واردات برنج به چند شرکت خاص، نگرانی ها در مورد تکرار ماجرای چای دبش این بار در برنج را افزایش داده است. مساله ای که در زمان وزارت ساداتی نژاد رخ داد و اکنون در زمان وزارت نوری قزلجه، مشابه آن در مورد برنج در حال رخ دادن است.
در شرایطی که تا پیش از این حدود 200 شرکت واردکننده برنج بودند، حالا به دلیل برخی کج سلیقگی ها و به قول تعدادی از واردکنندگان، رفیق بازی های صورت گرفته در وزارت جهاد کشاورزی، رانت عجیبی به وجود آمده و کل سیستم واردکنندگان به هم ریخته و بازار دچار تلاطم شده است.
ثبت سفارش‌های سوال برانگیز توسط جهادکشاورزی
وضعیت ثبت سفارش ها در مورد برخی کالاهای اساسی مانند برنج و روغن به حدی سوال برانگیز و عجیب است که خبرها حاکی از ثبت سفارش ۱۰ هزار تنی برنج برای یک واردکننده یا ۷۰ هزار تنی روغن برای واردکننده دیگر است. پرونده چای دبش و اتفاقاتی که در این ماجرا رخ داد، بیش از همه لزوم سلامت و دقت در امور مربوط به تامین و واردات محصولات غذایی به ویژه کالاهای اساسی را ضروری ساخت.
در همین راستا دولت اقدام به سیستمی کردن روند ثبت سفارش کالاهای اساسی کرد تا امکان تخلف در این حوزه به حداقل برسد و از تکرار اتفاقات گذشته جلوگیری شود. با این حال به نظر می رسد این ماجرا آنقدر که باید، تاثیرگذار و عبرت آموز نبوده؛ به طوری که همچنان شائبه هایی در حوزه تخصیص ارز و ثبت سفارش کالاهای اساسی توسط وزارت جهاد کشاورزی مطرح است و ظاهرا اقدام به ثبت سفارش ویژه برای افرادی خاص می شود.
حالا در آشفته بازار فعلی برنج و در شرایطی که واردکنندگان مدت هاست درگیر تخصیص ارز و واردات کالای خود هستند، در اقدامی بحث برانگیز با کاهش سهم باقی تجار، سهمیه یک واردکننده از 750 تن به 10 هزار تن افزایش یافته است.
نامه انجمن واردکنندگان برنج به وزیر جهاد کشاورزی
در همین حال، انجمن واردکنندگان برنج طی نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی نسبت به تاخیر تخصیص ارز و بحران بازار برنج هشدار داد. در این نامه که رونوشت آن برای محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی نیز ارسال شده، آمده است که وضعیت تأمین و بازار برنج کشور، به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی سبد معیشتی مردم، در آستانه بحرانی جدی قرار گرفته و ادامه روند فعلی می‌تواند پیامدهای سنگین و جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. این در حالی است که تأخیر طولانی و خسارت‌بار 7 ماهه در تخصیص ارز برنج (از تیرماه تاکنون)، نه تنها فعالیت واردکنندگان را دچار وقفه کرده، بلکه اعتماد تأمین‌کنندگان خارجی به بازار ایران را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.
در بخش دیگری از این نامه آمده است که با توجه به اینکه حتی پس از تخصیص ارز، فرآیند تأمین و انتقال وجوه به حساب فروشندگان خارجی حداقل دو ماه به طول می‌انجامد، عملاً از زمان سفارش‌گذاری تا کارسازی نهایی وجه، دوره‌ای بین ۱۰ تا ۱۱ ماه زمان نیاز است. این تأخیر غیرقابل قبول، نه تنها موجب اختلال در زنجیره تأمین برنج شده، بلکه امنیت غذایی کشور را نیز به طور جدی تهدید می‌کند. چنان‌که اکثر تأمین‌کنندگان خارجی به دلیل عدم دریافت مطالباتشان، از ارسال کالاهای جدید خودداری می‌کنند و بسیاری از آن‌ها به دلیل تجربه طولانی‌مدت تعویق در پرداخت‌ها، دچار تردید جدی نسبت به توانایی طرف‌های ایرانی در انجام تعهداتشان شده‌اند.
واردکنندگان برنج در این نامه تاکید کرده اند که با توجه به تأثیر قابل‌توجه این وضعیت بر بازار و سفره مردم، بروز چنین وقفه‌ای در جریان تأمین کالا در کنار کاهش ۲۳ درصدی واردات ۱۰ ماهه برنج سفید نسبت به مدت مشابه سال گذشته، شرایط نگران کننده‌ای را به ویژه در آستانه ایام اوج مصرف ماه مبارک رمضان و نوروز برای بازار برنج کشور رقم زده است. از این رو اتخاذ تدابیر فوری و صدور اوامر اقدامات در راستای تخصیص عاجل مطالبات معوق ارزی واردکنندگان به منظور جلوگیری از تعمیق بحران پیش‌رو و توقف گرانی بیشتر و نایابی برنج در بازار، حائز ضرورت بسیار است.
چرا بازار برنج نوسان دارد؟
در همین حال، کارشناسان بخش کشاورزی، کاهش عرضه و مدیریت بازار توسط دلالان را عامل اصلی التهابات و نوسان قیمت برنج می دانند. قاسم پیشه ور، رییس اتاق اصناف کشاورزی با اشاره به ضرورت واردات برنج برای ذخایر استراتژیک معتقد است که در شرایط کنونی، برنج از دست تولیدکننده خارج شده و دلالان با مدیریت بازار و کاهش عرضه، بازار را مدیریت می‌کنند. این در حالی است که تنها برای ذخایر استراتژیک در ابتدای سال باید ۵۰۰ هزارتن برنج با ارز آزاد وارد شود؛ چراکه تولیدکننده با ارز آزاد تولید می‌کند و در غیر این صورت امکان رقابت وجود ندارد.
به گفته رییس اتاق اصناف کشاورزی، بر اساس برآورد‌های صورت گرفته امسال تولید برنج ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتن تا ۳ میلیون تن بوده است که بر این اساس کمبودی در عرضه وجود ندارد و برنج ایرانی در کارخانه ها و انبار‌های شمال موجود است و دلالان با اجتناب از عرضه به دنبال واردات و افزایش قیمت‌ها هستند.
در همین حال مجیدرضا خاکی، سخنگوی انجمن واردکنندگان برنج نیز ناترازی و تلاطم در بازار برنج داخلی و خارجی و افزایش قیمت‌ها را یکی از دغدغه‌های بازار داخل می داند و معتقد است که مهمترین علت این نوسانات ناشی از تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی نادرست و رویکرد غیرکارشناسی بوده است.
به گفته او، با توجه به میزان واردات و محموله های در حال ترخیص، حداقل ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزارتن برنج نیاز داریم که وارد کشور شود تا پیک تقاضای ایام نوروز و ماه رمضان را پشت سر بگذرانیم و نکته مهم این است که این اتفاق باید زودتر رخ دهد تا قبل از شروع فصل پرمصرف برنج در داخل داشته باشیم و آرامش در بازار برنج خارجی و ایرانی برگردانیم.
آنگونه که خاکی می گوید، برخی از دلال‌های این بازار تمایلی به فروش ندارند و از همین رو ضروری است در این خصوص هر چه زودتر تصمیم‌گیری و شفاف سازی شود تا بازار از این بلاتکلیفی مهلک نجات یابد.
به گفته سخنگوی انجمن واردکنندگان برنج، با توجه به آنکه زمان زیادی تا ایام پایانی سال باقی نمانده است، از این رو مسئولان تنظیم بازار باید هرچه سریع تر اوضاع بازار برنج را ساماندهی کنند تا نگرانی ها برای تامین برنج به حداقل برسد تا با آرامش این دوران سپری شود.
