صنایع غذایی: در سال‌های اخیر، صنعت ماکارونی ایران با چالش‌های متعددی در زمینه تأمین مواد اولیه، نوسانات قیمت گندم، محدودیت‌های صادراتی و مسائل مربوط به تأمین ماشین‌آلات و قطعات یدکی مواجه بوده است.
در این گفت‌وگو با احمد ملک ،نایب رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی ماکارونی ایران و مدیرعامل شرکت مانا ، نگاهی جامع به وضعیت فعلی تأمین گندم، چالش‌های تولید، چشم‌انداز صادرات و موانع توسعه صنعت ماکارونی کشور داریم.وی با ارائه تحلیلی دقیق از روندهای چند سال اخیر، به بیان دغدغه‌ها و راهکارهایی برای برون‌رفت از وضعیت موجود پرداخته است.
ملک در ادامه این گفت و گو با اشاره به اینکه بخش عمده‌ای از مواد اولیه تولید ماکارونی را آرد سمولینا حاصل از گندم دوروم و آرد نول حاصل از گندم معمولی تشکیل می‌دهد تاکید کرد: بر همین اساس، مروری بر وضعیت تأمین گندم صنف و صنعت در چند سال گذشته ضروری است.
بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹، تأمین گندم عمدتاً از طریق کشت قراردادی انجام می‌شد. تولیدکنندگان ماکارونی، از جمله شرکت «مانا»، با کشاورزانی از استان‌های مختلف قرارداد منعقد کرده و نیاز خود به گندم را از این مسیر تأمین می‌کردند. در این بازه، قیمت خرید گندم به‌طور متوسط سالانه حدود ۲۵ درصد رشد داشت.
وی افزود :اما در سال ۱۴۰۰ شرایط تغییر کرد. قیمت گندم معمولی که در سال قبل حدود ۲۵۰۰ تومان بود، با جهشی ۱۰۰ درصدی به ۵۰۰۰ تومان رسید. شرکت‌هایی که قرارداد کشت با کشاورزان داشتند، ناچار شدند گندم معمولی را با نرخ ۵۰۰۰ تومان و گندم دوروم را با ۵۲۰۰ تومان خریداری کنند. این در حالی بود که دولت، هم‌زمان با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، تصمیم گرفت گندم یارانه‌ای را به قیمت ۲۷۰۰ تومان به صنف و صنعت اختصاص دهد. در نتیجه، امکان قیمت‌گذاری محصول بر مبنای نرخ واقعی خرید گندم برای تولیدکنندگان فراهم نشد.
در سال ۱۴۰۱ نیز با اعلام نرخ خرید تضمینی ۱۱۵۰۰ تومان، افزایش ۱۳۰ درصدی قیمت گندم را شاهد بودیم. این روند باعث شد که از سال ۱۴۰۰ به بعد، تأمین گندم از محل کشت قراردادی به‌طور کامل متوقف شود.
آزادسازی قیمت گندم فرصتی همراه با چالش
دولت و مجلس شورای اسلامی، سیاست آزادسازی قیمت گندم برای صنف و صنعت را در سال ۱۴۰۴ اعلام کردند موضوعی که مورد تأیید صنف ماکارونی نیز هست. در حال حاضر، نرخ گندم آزاد حدود ۲۱۷۰۰ تومان اعلام شده است.
ملک ادامه داد:یکی از چالش‌های اساسی در مسیر آزادسازی قیمت گندم، بحث تأمین نقدینگی است. بانک‌ها با محدودیت منابع مواجه هستند و تأمین سرمایه در گردش برای تولیدکنندگان دشوارتر از گذشته شده است. در چنین شرایطی، همکاری شرکت بازرگانی دولتی در پذیرش ضمانت‌نامه‌های بانکی ۸۹ روزه در سال گذشته، نقش مهمی در پایداری تولید داشته و امید می‌رود این روند تداوم یابد.
در شرایطی که پرداخت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای بعضاً تا ۴ ماه به تعویق می‌افتد، این ضمانت‌نامه‌ها برای پایداری تولید بسیار حیاتی هستند. مدیر عامل ماکارونی مانا در ادامه به فعالیت های این مجموعه اشاره و گفت :در مجموعه آرد «مانا» دو خط تولید فعال هستند: خط تولید آرد سمولینا و خط تولید آرد نول. خط سمولینا با ظرفیت کامل در حال فعالیت است. اما خط تولید آرد نول بسته به کیفیت گندم ورودی، گاه با ظرفیت کامل و گاه با ظرفیت کمتر فعالیت می‌کند. در مواقعی که کیفیت گندم پایین باشد، از خرید آرد باکیفیت از سایر کارخانه‌ها استفاده می‌شود.
چالش‌های اصلی تولید و صادرات ماکارونی
ملک تاکید کرد :مهم‌ترین چالش تولید ماکارونی، تأمین ماده اولیه یعنی گندم و آرد است. اما در حوزه صادرات، اگرچه ماکارونی ایران از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است، قیمت تمام‌شده بالا مهم‌ترین مانع رقابت در بازارهای جهانی محسوب می‌شود.
به عنوان مثال، در کشورهایی مانند قزاقستان و روسیه، قیمت گندم زیر ۲۰۰ دلار است و حتی با احتساب نرخ آزاد ارز، قیمت تمام‌شده گندم در این کشورها حدود ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان است، در حالی که نرخ گندم در ایران برای سال آینده بین ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان پیش‌بینی می‌شود.
وی افزود :تحریم‌ها نیز بر صادرات تأثیر گذاشته‌اند و صادرات ماکارونی بیشتر محدود به بازارهای افغانستان و عراق شده است. در حالی که در گذشته صادرات به کشورهای آفریقایی هم وجود داشت، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، این بازارها را از دسترس خارج کرده است. موضوع پیمان ارزی نیز از جمله دغدغه‌های صادرکنندگان است.
تحریم و تأمین ماشین‌آلات نگرانی‌های جدی در بخش تولید
وی همچنین به چالش های تولید اشاره و افزود:از دیگر چالش‌های مهم تولید، بحث تأمین ماشین‌آلات و قطعات یدکی است. تجهیزات کارخانه آرد «مانا» از شرکت بولر سوئیس تأمین شده، اما این شرکت از هفت سال پیش به دلیل تحریم‌ها با ایران قطع همکاری کرده است.
در حوزه تولید ماکارونی نیز پیش‌تر از تجهیزات بولر استفاده می‌شد، اما اکنون ماشین‌آلات از شرکت‌های معتبر ایتالیایی تأمین می‌شود. هرچند، اخیراً بانک پوپولار ایتالیا، که با ایرانی‌ها همکاری می‌کرد، اعلام کرده دیگر حواله‌هایی با منشأ ایرانی را نمی‌پذیرد. این موضوع نیز به یک معضل تازه برای صنعت تبدیل شده است.
در کنار این مسائل، تأمین قالب‌ها و قطعات مصرفی ماشین‌آلات نیز مشکل‌ساز شده است؛ قطعاتی که پس از حدود ۵۰۰ ساعت کار باید تعویض شوند و هرگونه تأخیر در واردات آن‌ها، تولید را با تهدید مواجه می‌کند.
