صنایع غذایی: در شرایطی که صنعت غذا و بهویژه تولیدکنندگان محصولات طبیعی با مشکلات متعددی مانند افزایش هزینه مواد اولیه، نوسانات ارزی و افت قدرت خرید مردم روبهرو هستند، شرکت «ایرانگلاب» بهعنوان یکی از برندهای باسابقه این حوزه تلاش کرده است با حفظ کیفیت و پایبندی به استانداردهای جهانی همچنان جایگاه خود را در بازار داخلی و صادراتی حفظ کند. برای بررسی دقیقتر چالشها، فرصتها و وضعیت این صنعت، گفتوگویی داشتیم با حمید وصالی مدیر عامل شرکت اب معدنی کریستال و معاون بازرگانی گروه صنعتی راهب. او در این مصاحبه به مجموعهای از مشکلات ساختاری، دغدغههای تولیدکنندگان سنتی و صنعتی، الزامات کیفیت و استانداردهای محیط زیستی اشاره میکند و در کنار آن از برنامههای توسعهای و حضور جهانی این مجموعه میگوید.
یکی از چالشهای اساسی تولیدکنندگان، بهویژه در حوزه مواد غذایی، کمبود نقدینگی است. این مشکل در صنعت شما چگونه نمود پیدا کرده است؟
کمبود نقدینگی امروز به یکی از اصلیترین موانع تولید در کشور تبدیل شده و طبیعتاً صنعت ما نیز از این موضوع مستثنی نیست. افزایش بیرویه قیمت مواد اولیه داخلی و خارجی، رشد نرخ ارز، کاهش قدرت خرید مردم و در نهایت افزایش فروش اعتباری بلندمدت، همه دست به دست هم دادهاند تا فشار نقدینگی به شدت بالا برود. از طرفی، در بخش واردات مواد اولیه نیز با معضل «نوبت تخصیص ارز» روبهرو هستیم؛ فرایندی که در سالهای اخیر بهشدت طولانی شده و گاه بیش از سه ماه زمان میبرد. این تأخیرها عملاً سبب توقف بخشهایی از تولید میشود و هزینههای جانبی را به تولیدکننده تحمیل میکند.
کیفیت و کنترل آلودگی در صنایع غذایی اهمیت بسیار زیادی دارد. این موضوع در ایرانگلاب چگونه مدیریت میشود؟
در حوزه محصولات طبیعی مانند گلاب، کنترل کیفیت از همان مرحله کشت آغاز میشود. ما از زمان کاشت گل محمدی تا مرحله نهایی تولید، یک زنجیره نظارتی دقیق داریم. کاشت گل باید بدون استفاده از کودهای شیمیایی و سموم باشد و کیفیت آب آبیاری نیز بهطور مداوم بررسی میشود. پس از آن، چیدمان اصولی گل محمدی، شرایط حملونقل، نگهداری محصول، پاکیزگی ظروف بستهبندی، استاندارد خطوط پاستوریزه و در نهایت کنترل محصول نهایی همگی در کیفیت نهایی ما اثر مستقیم دارند. در واقع باور ما این است که کیفیت از زمین شروع میشود، نه در کارخانه.
مهمترین چالشهای شما در زمینه بستهبندی و حفظ تازگی محصولات چیست؟
تازگی یک محصول طبیعی، بیش از هر چیز به «کیفیت مواد اولیه» و «شرایط نگهداری» وابسته است. استفاده از مواد اولیه تازه، کنترل دما و رطوبت محیطی، و بهرهگیری از بستهبندیهای استاندارد از مهمترین اصول ماست. علاوه بر این، ما روی درج دقیق شرایط نگهداری بر روی بستهبندی بسیار حساس هستیم، زیرا مصرفکننده باید بداند چگونه محصول طبیعی را نگهداری کند تا کیفیت آن حفظ شود.
محصولات طبیعی به شدت به شرایط اقلیمی وابستهاند. این مسئله چه تأثیری بر تولید شما دارد؟
این یکی از جدیترین چالشهای تولیدکنندگان محصولات طبیعی است. ما با محصولاتی سروکار داریم که عوامل اقلیمی بر آن اثر مستقیم دارند؛ امری که کاملاً خارج از اختیار کشاورز یا تولیدکننده است. بهعنوان مثال، کمبود بارندگی باعث آفتزدگی گوجهفرنگی یا لیموترش میشود و در برخی سالها این محصولات کمیاب یا گران میشوند. گل محمدی نیز تنها در اردیبهشت و خرداد قابل برداشت است و اگر در آن دوره به هر دلیل آسیب ببیند، دیگر فرصتی برای جبران در همان سال وجود ندارد. بنابراین برخلاف محصولات صنعتی، مواد اولیه طبیعی «قابل جانشینسازی» نیستند و وابستگی شدیدی به شرایط آبوهوایی دارند.
با توجه به محدودیتهای فصلی، آیا در تأمین نیروی انسانی نیز با مشکل مواجه هستید؟
بله، و این مشکل سال به سال شدیدتر میشود. موضوع چیدمان گل در گلستانها بسیار نیرویبر است و با کمبود جدی گلچین روبهرو هستیم. در سه سال اخیر ناچار شدیم برای جبران کمبود نیرو از کارگران افغان استفاده کنیم، اما برای سال آینده نیز نگرانی جدی درباره تأمین نیروی کار داریم. این یک چالش ملی است که نیازمند برنامهریزی کلان و حمایت دولت است.
بنیانگذار مجموعه ایرانگلاب همیشه بر کیفیت تأکید داشتهاند. این رویکرد چگونه ادامه یافته است؟
مرحوم مجید راهب از ابتدا اعتقاد داشتند که رمز ماندگاری برند، حفظ کیفیت در طول زمان است. ما حتی با وجود افزایش هزینهها، هرگز کیفیت را قربانی نکردهایم. موضوع کمآبی نیز طی سالهای اخیر فشار زیادی ایجاد کرده، اما مجموعه همیشه تلاش کرده با راهکارهای نو، تولید پایدار داشته باشد. در کنار این موضوع، تنوع بستهبندی متناسب با سلیقههای مختلف مشتریان، و حضور مستمر در نمایشگاههای داخلی و خارجی باعث شده برند «ربیع» را در سطح جهان معرفی کنیم؛ موضوعی که برای ما افتخار بزرگی است.
دریافت گواهی ارگانیک معمولاً فرایندی زمانبر و پرهزینه است. این موضوع برای مجموعه شما چگونه است؟
چرخه گرفتن گواهی ارگانیک در صنعت غذا حداقل سه سال طول میکشد. کشورهای اروپایی که معتبرترین گواهیها را صادر میکنند، استانداردهای بسیار سختگیرانهای دارند و همین موضوع هزینههای ما را چندبرابر میکند. از نوع زمین و بذر گرفته تا تستها و فرآیندهای نظارتی، همه چیز باید بازبینی شود. تجهیز خط تولید و رعایت استانداردها نیز هزینههای قابلتوجهی دارد، اما ما به دلیل تعهد به کیفیت، این مسیر را طی کردهایم.
وضعیت رعایت الزامات محیطزیستی در مجموعه شما چگونه است؟
ما تمام شرایط اعلامی سازمان محیطزیست را رعایت کردهایم. از مدیریت پسماند گل تا کنترل خروجی آب تولید، همهچیز طبق استاندارد انجام میشود. البته این اقدامات هزینهبر است؛ از ساخت استخرهای تسویه آب تا نصب سیستمهای سپتیک، همه سرمایهگذاریهای سنگین محسوب میشوند اما برای ما «ضرورت» هستند نه انتخاب.
وضعیت بازار و مشتریان شما در سالهای اخیر چگونه بوده است؟
خوشبختانه از نظر تعداد مشتریان رشد داشتهایم، که نشان میدهد بازار همچنان به محصولات ربیع اعتماد دارد. اما کاهش قدرت خرید مردم باعث شده فروش بستهبندیهای کوچکتر افزایش یابد، که البته نشانهای نگرانکننده درباره وضعیت اقتصادی جامعه است و نه صرفاً محصول ما.
نقش R&D و تبلیغات را در توسعه برند تا چه اندازه جدی میگیرید؟
R&D برای ما بخش حیاتی است. ما دائم سلیقه مصرفکنندگان را رصد میکنیم و بستهبندیها را بهروز نگه میداریم. هزینههای تحقیق و توسعه در ظاهر زیاد به نظر میرسد، اما تجربه ما نشان داده این هزینهها در مدت کوتاهی از طریق سود حاصل از نوآوری و بهبود محصول، جبران میشود.در کنار آن تبلیغات و حضور در رسانهها نیز بخش مهمی از استراتژی ماست.
صادرات در سالهای اخیر با چه چالشهایی مواجه بوده است؟
صادرات برای تولیدکنندگان ایرانی به یکی از سختترین فعالیتها تبدیل شده است؛ هم به دلیل تحریمهای خارجی و هم تحریمهای داخلی که از طریق بخشنامههای ناگهانی سازمانها اعمال میشود. تعهد بازگشت ارز، اختلاف شدید بین نرخ ارز رسمی و آزاد-گاهی تا ۲۵ هزار تومان!- و پیچیدگیهای اداری موجب شده ایران بازارهای خارجی ارزشمند خود را بهتدریج از دست بدهد. این شرایط نهتنها به تولیدکننده فشار میآورد، بلکه به اعتبار ایران در بازارهای جهانی هم آسیب میزند.
